Chris Kuiper, boegbeeld van het Leernetwerk Kwetsbare Gezinnen bij SAMEN, houdt op 22 oktober zijn oratie “Zeno’s paradox: Luister als het stil blijft”. Een mooie aanleiding om nader met hem in gesprek te gaan over zijn ervaringen bij SAMEN, en wat hij daarvan meeneemt in zijn oratie als bijzonder hoogleraar Intergenerationele overdracht van risico- en beschermende factoren in de opvoeding van jeugdigen.
“Simpel”, zegt Chris, “de drie uitgangspunten in mijn oratie zijn ook de drie dingen die ik heb ingebracht of aangescherpt bij SAMEN.” Deze drie punten zijn:
- Evidence based practice
- Gezamenlijke geïnformeerde besluitvorming
- Veerkracht
Evidence based practice
Sinds eind jaren ’90 is Chris al bezig met evidence based practice waarbij het er bij hem om gaat dat er zowel zorgvuldig als expliciet gebruik wordt gemaakt van bewijsmateriaal in het handelen in de zorg met gezinnen. “Kennis is tijdelijk”, benadrukt Chris. Dit betekent dat het huidige beste bewijs morgen anders kan zijn. Vandaar dat je moet blijven zoeken naar het huidige beste bewijs .
Bewijsmateriaal is een samenstelling van wat er is bewezen; wat is professionele kennis, ervaringskennis, wetenschappelijke kennis. Deze ideeën van verschillende soorten kennis en de evidence based practice zijn ontstaan halverwege de jaren ’90. Dit kun je volgens Chris zien als een voorloper van het huidige ‘BOPOG’ (Beleid, Onderzoek, Praktijk, Onderwijs, Gezinnen) zoals die vertegenwoordigd zijn bij SAMEN.
Gezamenlijke geïnformeerde besluitvorming
“Ik ga ervanuit dat je als professional besluiten neemt met iemand en niet voor iemand”, zegt Chris over gezamenlijke geïnformeerde besluitvorming. En die besluiten worden genomen in een bepaalde context. Als voorbeeld noemt hij zijn eigen jeugd. Chris is opgegroeid in Twente en later in Groningen. Dat is een hele andere wereld dan Leiden. “Wat in de ene context passend is vanwege geldende normen en waarden, hoeft dat in een andere context niet te zijn.” Dit vormt de basis voor actieonderzoek.
Dus jongeren vragen ‘wat vind je ervan’ en daarin daadwerkelijk samen werken aan een betere zorg voor jeugd. Daarin zie je in de jaren dat de Werkplaats SAMEN bestaat een verschuiving. En dat zal Chris gebruiken in zijn onderzoek aan de universiteit: “Universiteiten gaan uit van afstand en ik van professionele nabijheid.”
Veerkracht
In het werken met kwetsbare gezinnen spelen de begrippen begrip veerkracht en intergenerationele overdracht een grote rol. Want waarom heeft de een daar last van en de ander niet? Of anders gesteld, waarom heeft het ene kind last en de ander baat bij dezelfde opvoeding? Chris gaat het daarbij niet om daar een verklaring voor te vinden maar om de drie (kennis-)bronnen te bevragen op hoe je de zorg daarop verschillend kun inrichten.
Ter illustratie noemt Chris het ziekenhuis waarbinnen het normaal is dat je als ouder mee komt. Ook wanneer het ernstig is, dan is er het Ronald McDonaldhuis. De jeugdzorg voorziet hier niet in.
Daar worden ouders eerder als medeverantwoordelijken voor de situatie gezien. “We vinden het normaal dat ouders bij hun kind zijn op de Intensive Care en geven de ouders daarin ook aandacht. Maar wanneer een kind naar de afzonderingsruimte wordt gebracht, worden ouders daar soms pas de volgende dag van op de hoogte gebracht.”
Als ouders zelf mishandeld zijn tijdens hun jeugd, is de kans dat zij hun kinderen (gaan) mishandelen groter. Hier wordt niet (standaard) naar gevraagd. In het geval van genetisch overdraagbare ziekten wel. Chris ziet dat als een praktijk waar we in de zorg voor jeugd veel van kunnen leren. Bijvoorbeeld door kritisch de scheiding in financiering te benaderen. Je kunt in de jeugdwet niet ook de ouder behandelen, terwijl dat wel wenselijk kan zijn, bijvoorbeeld bij angsten. Die zijn niet erfelijk maar kunnen wel worden overgedragen in de opvoeding.
Ook veerkracht kun je in de opvoeding overdragen, net als dat niet alles maakbaar is en hoe je om kunt gaan met problemen. Of zoals René Gude, oud Denker des Vaderlands, het zei, het leven is toch een beetje een ‘gedoetje’. “Leer ook fatsoenlijk aan te modderen”, is wat Chris wilt zeggen. En leer je hulpbronnen om je heen en uit jezelf aan te boren. Dat allemaal vergroot je veerkracht omdat het je leert omgaan met andere kanten van het leven.
SAMEN
De wens van Chris voor SAMEN is dat het woord samen steeds meer geladen wordt. Dus dat door leergemeenschappen zoals deze, de participatie van ouders en jongeren groeit. Tegelijkertijd moeten we ons volgens Chris ook beseffen dat er dingen zijn die we alleen kunnen. Gezinnen worden niet gelukkig van alles samen doen, en dat geldt ook voor de Werkplaats SAMEN. Elkaars krachten weten benutten op de goede momenten.
Zeno’s paradox
Vaak zijn we te snel in het trekken van een conclusie of het geven van een reactie en luisteren we te weinig volgens Chris. “Veel dingen worden niet gezegd, door bestuurders, professionals, jongeren, ouders. Stilte is een enorme kracht.” Voor opvoeders is het waarschijnlijk heel herkenbaar, als het stil wordt moet je opletten, dan is er hoogstwaarschijnlijk wat aan de hand. “Als professional durven we dat niet. En ook een jongere durft dingen niet te vertellen uit angst voor de isoleer.” Dus: “Luister als het stil blijft”.
Chris begint zijn oratie met zijn derde voornaam: ‘Zeno’, afkomstig van zijn opa Seno. Zeno van Elea was een filosoof die leefde in de 5e eeuw voor Christus. Zeno presenteerde vier paradoxen, waaronder die van Achilles en de schildpad, waarbij Achilles de schildpad nooit vangt. Hoe dat zit, dat hoor je vrijdag 22 oktober tijdens de oratie van Chris.
Voor meer informatie: naar de website van de Universiteit van Amsterdam
