Van willen naar doen. Symposium over informele steun.

Op 16 november verzamelden zich bijna honderd mensen op de Hogeschool Leiden, met als centraal thema “Informele steun”. De aanwezigen bestonden uit ambtenaren, studenten, docenten, ervaringsdeskundigen en voornamelijk hulpverleners.

Tijdens het plenaire gedeelte deelde de 22-jarige JIM Saadeldin Berkhout (foto) de gedachtengang achter JIM. In interactie met de zaal besprak hij hoe het in de praktijk werkt en wat het voor hem betekent een JIM te krijgen in een situatie van afwezige ouders. Hij benadrukte dat de betrokkenheid van zijn JIM essentieel is om de formele hulp effectief te maken.

Een vergelijkbaar verhaal werd gedeeld door Johannes Mol, leernetwerktrekker Kwetsbare Gezinnen. Zijn rol als taalcoach voor een vluchteling veranderde in die van een buddy toen een ambtenaar hem aansprak. Johannes raakte betrokken bij het formele netwerk van de vluchteling, waarbij hij gericht uitleg kon geven over procedures en brieven beter voor hem duiden. Daardoor kreeg de vluchteling vertrouwen in instanties.

De aanwezigen namen vervolgens deel aan een van de zeven workshops. Tijdens deze workshops gingen zij in gesprek over onder andere het ervaringscafé, School’s Cool, Buurtgezinnen en morele dilemma’s die je als professional tegen kunt komen als je gaat samenwerken met informele steunfiguren.

Het laatste uur stimuleerde dagvoorzitter Elize Lam de aanwezigen om actief deel te nemen. Iedereen werd uitgedaagd kansen te verwoorden om zelf met informele steun aan de gang te gaan. In groepjes deelden deelnemers met elkaar tips om met die kansen aan de slag te gaan.

 

 

 

 

 

 

De hele dag door was de Handreiking Informele Steun van de BPSW een belangrijke referentie, zie hier meer informatie. De handreiking verwijst via een groot aantal links door naar relevante organisaties. Daarnaast geeft de handreiking ook zicht op wat een professional nodig heeft, namelijk:

1) een taakopvatting waarin het betrekken / organiseren van informele steun een belangrijke rol speelt,

2) een organisatie die faciliteert in met name tijd;

3) professionele moed om informele steunfiguren te benaderen en deze een rol te geven.

In de verhalen van Saadeldin en Johannes kwamen deze drie aspecten duidelijk naar voren. De handreiking biedt tevens inzicht in de morele dilemma’s waarmee professionals worden geconfronteerd. Jurja Steenmeijer, een van de auteurs van de handreiking, verdiepte dit thema in twee goed bezochte workshops.

Noortje Pannebakker draagt stokje over aan Claudia Vrijhof

Interview met vertrekkend coördinator Noortje Pannebakker en nieuwe coördinator Claudia Vrijhof

Noortje Pannebakker heeft de rol van coördinator van SAMEN per 1 augustus overgedragen aan Claudia Vrijhof. Nadat Noortje dit 6 jaar heeft gedaan, was het natuurlijk ontzettend spannend of het ging lukken om een goede opvolger te vinden.

Maar zowaar, het is gelukt! En wel in de persoon van Claudia. Een echte aanwinst met haar ervaring bij – onder andere- CJG Rijnmond en Universiteit Leiden. Bovendien kende Claudia SAMEN al via een klein-maar-fijnproject bij Leernetwerk Normaliseren.

Een mooie aanleiding om met Claudia en Noortje in gesprek te gaan. Wat beweegt hen, welke uitdagingen zien ze maar ook vooral welke kansen zien ze voor SAMEN?

Coördinator SAMEN

De rol van coördinator is veelzijdig, dus dat vraagt wel het een en ander. De rol van coördinator SAMEN is belegd bij TNO als trekker van de werkplaats. Na zes jaar heeft Noortje het stokje overgedragen aan Claudia, een die we als SAMEN rijk zijn.

Noortje krijgt vooral energie van het verbinden van mensen en organisatie, Claudia zet zich als echte verbinder tussen de verschillende perspectieven enthousiast in. Zij ziet vooral een rol in het voorbereiden van onze regio op huidige en toekomstige ontwikkelingen.

SAMEN werkt al sinds 2005 aan een betere zorg voor jeugd. Niet alleen voor jeugd die in de hulpverlening zit, maar ook voor jeugd die alleen bij de jeugdgezondheidszorg komt. Dankzij subsidie van ZonMw zijn we in 2010 verder gegaan als zelfstandige werkplaats. SAMEN is nu een van de 15 werkplaatsen jeugd in Nederland.

Hoogtepunten in het coördinatorschap

Gevraagd naar succesvolle projecten en initiatieven in de jaren van Noortje als coördinator, hoeft ze niet lang na te denken. “De samenwerking met jongeren is voor mij echt een van de hoogtepunten. Deze samenwerking is ingebed bij SAMEN en daarmee zijn we echt een voorloper.” Ter illustratie noemt Noortje onze betrokkenheid bij het Leernetwerk Participatief Jeugdonderzoek van de School for Participation.

Dit is volgens Noortje enorm belangrijk voor de kwaliteit van de zorg voor jeugd. Want professionals, onderzoekers en gemeenteambtenaren kunnen wel denken dat dingen werken, dat hoeft in de praktijk van het gezin niet zo te zijn. “Jongeren vormen dus een onmisbaar perspectief bij kennis en innovatie.”

Dat Noortje dit project noemt, is niet geheel toevallig. Zij is namelijk als onderzoeker betrokken bij het Leernetwerk Participatief Jeugdonderzoek. Dus ook nu ze als coördinator afscheid heeft genomen, zullen we Noortje bij SAMEN nog regelmatig ontmoeten. Bovendien is ze projectleider van het project Leren & implementeren, waar ze vormgeeft aan het framework Leernetwerken in het Sociaal Domein (LISO), waar de ervaringen in de Leernetwerken een cruciale rol spelen.

In een adem met de samenwerking met jongeren als een van Noortjes hoogtepunten, noemt ze de samenwerking met hogescholen. Deze samenwerking ontwikkelt zich steeds verder, met 2020 als markeringspunt. Sinds die tijd heeft het Leernetwerk Normaliseren een workshop gegeven aan eerstejaars studenten Social Work op De Haagse Hogeschool en zijn er vanuit het Leernetwerk Integraal Werken gastcolleges verzorgd bij de Hogeschool Leiden. Ook zijn we als SAMEN bezig om stages en praktijkorganisaties beter te verbinden.

Uitdagingen

Hiermee willen we bijdragen aan een betere aansluiting van de opleiding op de praktijk, zodat het aantal mensen dat snel na de start in de zorg voor jeugd uitstroomt vermindert. Claudia: “Het personeelstekort en het personeelsverloop zijn twee uitdagingen waar we in de zorg voor jeugd mee te maken hebben. We merken het ook bij SAMEN, met een wisselende vertegenwoordiging bij projecten en verschillende gremia. Tegelijkertijd is dit een van de uitdagingen waarvan ik denk dat we als SAMEN met onze kennis en innovatieve kracht een bijdrage aan kunnen leveren.”

Successen

Noortje geniet van de gesprekken die bij SAMEN vanuit alle betrokken perspectieven (beleid, praktijk, onderwijs, onderzoek en gezinnen) worden gevoerd. Vooral bij de trainingen die ze heeft gegeven rond het LISO-framework maakt ze van dichtbij mee hoe de goede gesprekken ontstaan over de zorg voor jeugd.

Claudia noemt daarbij ook de Masterclass voor wethouders en strategisch beleidsmedewerkers als een ander succesverhaal, waarbij de focus lag op innovatie en het begrijpen van de behoeften van gemeenten. De jaarconferentie in 2022 was een platform waar SAMEN liet zien dat het betrokken is bij innovatie en wat er in de praktijk leeft.

Dat Sharon Stellaard (promotieonderzoek Boemerang beleid) en Beatrijs Jansen (promotie onderzoek Steering Towards Transformation Of Youth Care) daar spraken illustreert dat SAMEN goed oog heeft voor wat er speelt. Ook wordt SAMEN steeds meer benut als betrokken gesprekspartner, een rol die SAMEN graag vervult.

Belang van communicatie

Gezien de brede doelgroep en de perspectieven waar SAMEN mee werkt, is communicatie een uitdagend aspect. Daar waar je bij communicatie zoveel mogelijk inzoomt op een bepaalde groep, is dat van SAMEN juist heel breed. Het herhalen van boodschappen en benadrukken dat het mogelijk is om samen te werken, is daarom cruciaal. Hierbij spelen de verbindingsfunctionarissen een belangrijke rol door de boodschap te vertalen voor hun achterban.

Impact van SAMEN

Werkplaats SAMEN heeft aanzienlijke impact op de zorg voor jeugd in de regio’s Midden-Holland, Haaglanden en Holland-Rijnland. Concrete voorbeelden zijn te zien in projecten zoals GIZ, Leernetwerk Kwetsbare Gezinnen waar alle kennis over informele netwerken bij elkaar is gebracht, en bij LNW Kindermishandeling, waar verschillende perspectieven bij elkaar zijn gebracht om de wetenschap beter af te stemmen op de praktijk. De rol van SAMEN als betrokken gesprekspartner is versterkt, en zo dragen we bij aan het verbeteren van de zorg voor jeugd.

Persoonlijk advies voor de nieuwe coördinator

Noortjes advies aan Claudia? “Geniet van het werken met al die verschillende partijen. Het verruimt je blik en inspireert enorm. Ook heeft deze rol mij geleerd nog beter samen te werken met diverse partijen en constructief met weerstand om te gaan.” Ook adviseert Noortje Claudia om de focus te blijven leggen op de gedeelde visie van het kernteam. Dit zal de samenwerking nog vruchtbaarder maken en nieuwe kansen creëren.

Toekomstige focus

Claudia stapt in bij SAMEN in de afrondende fase van de huidige programmering, in de loop van 2024 presenteren de Leernetwerken hoe we de afgelopen vier jaar hebben gewerkt aan het ontrafelen van de maatschappelijke vraagstukken. In de tussentijd wil Claudia blijven werken aan het vergroten van de impact van SAMEN in de regio. Ze kijkt uit naar de nabije toekomst waarin met de bestaande en potentiële nieuwe leden van SAMEN in gesprek zal worden gegaan over blijvende innovatie in de zorg voor jeugd en is nieuwsgierig naar nieuwe manieren van samenwerken.

Claudia vraagt dan ook de partners alvast na te deken over welke organisatie-overstijgende uitdagingen zij voorzien gerelateerd aan de ontwikkellijnen van SAMEN. En die in wat hen betreft opgenomen zouden moeten worden in de vervolgprogrammering. Op welke manier kan SAMEN daarin voor hen het verschil maken?

Conclusie

Werkplaats SAMEN heeft in de afgelopen jaren aanzienlijke vooruitgang geboekt en heeft een solide basis gelegd voor verdere ontwikkeling. Het blijft een belangrijke speler in de regio en SAMEN blijft bijdragen aan het verbeteren van de zorg voor jongeren en gezinnen.

Neem contact op met Claudia

Interview: Elize Lam over informele steun

Elize Lam is 16 november dagvoorzitter van het symposium over informele steun, georganiseerd door het Leernetwerk Kwetsbare Gezinnen. Zij is algemeen sociaal wetenschapper, zelfstandig onderzoeker en adviseur bij STEUNKRACHT en auteur van het succesvolle boek Risicokind of evenwichtskunstenaar? Kind zijn ondanks een moeilijke thuissituatie.

Elize pleit voor meer aandacht en waardering voor informele steun. Wij vroegen haar waarom. “In de hulpverlening gaat het veel over het betrekken van het eigen netwerk. Dit gebeurt echter nog te vaak om specifieke taken uit handen te geven en niet om gelijkwaardig samen te werken. Zeker als er zorgen zijn over de veiligheid van een kind, hebben hulpverleners de neiging de regie naar zich toe te trekken. Pas in een later stadium vragen zij zich af hoe ze die weer bij het gezin en hun naasten kunnen krijgen. Er zijn allerlei redenen waarom het zo gaat. Maar het is wel zonde. Want er is veel wetenschappelijk bewijs dat informele steun cruciaal is voor het welzijn en de veerkacht van kinderen en gezinnen met problemen. Alleen al het weten dat er mensen om je heen staan die iets willen betekenen, zonder daar gebruik van te maken, reduceert stress. En last but not least, hulpverlening blijkt niet alleen effectiever als informele steungevers actief meedoen, het kan ook regelmatig worden afgeschaald omdat naasten betrokken zijn. Ik durf dan ook te stellen dat informele steun een algemeen werkzame factor voor goede hulp is net zoals een goede werkrelatie dat is tussen een hulpverlener en een ouder of een jongere.

Wat maakt informele steun anders dan hulpverlening?
Dat zit ‘m in verschillende dingen. Bijvoorbeeld dat je er niet voor geleerd hoeft te hebben om steungever te zijn, al vraagt het natuurlijk wel dat je kunt aansluiten bij iemands behoeften. Informele steun kan bovendien continuïteit bieden, terwijl hulpverleners komen en gaan. En informele steun voelt voor mensen vaak dichterbij. Dat viel me op in mijn onderzoek naar initiatieven als Buurtgezinnen en GezinsBuddy. Hulpvragende ouders zeiden vaak dat het contact met de organisatie zo gewoon aanvoelde. En daar zit ook direct de kracht. Informele steun bevindt zich in hun leefwereld en gaat veel minder uit van wat er mis is. Dat schept vertrouwen, geeft hoop, hoe beroerd de situatie ook is.

Wat maakt dat de hulpverlening nog weinig gericht is op gelijkwaardig optrekken met informele steungevers?
Ook daar zijn allerlei redenen voor. Zo legt het beleid sterk de nadruk op vroegsignalering van problemen. Hoe eerder een hulpverlener dan in beeld is, hoe beter dat is, veronderstelt men. Mede vanuit de gedachte dat concrete interventies het beste geneesmiddel zijn, maar dat is maar zeer de vraag. Ook kunnen hulpverleners zich handelingsverlegen voelen in het samenwerken met steungevers. Ze vinden het vaak spannend, zeker in onveilige situaties, wat ze aan het steunnetwerk kunnen toevertrouwen. Want wat als er iets misgaat? Staan zij dan voor de tuchtrechter? En de gedachte dat er bij gezinnen in complexe situaties meestal geen netwerk is, is helaas ook hardnekkig. Het probleem lijkt echter eerder te zijn dat hulpverleners te weinig tijd hebben, of maken, om met netwerkleden in contact te komen.

Wat zou er moeten gebeuren? Wat kunnen we morgen doen?
We moeten de situatie om te beginnen omdenken. Het draait om onze mindset!
Het is niet de hulpverlener die het netwerk betrekt; dat is vaak allang betrokken, hoe beperkt ook. Het is de hulpverlener die zou moeten aansluiten om het gesprek te faciliteren tussen het gezin en het netwerk over wat zij denken wat helpend is. Het zou moeten draaien om dialoog en vertrouwen, en alleen interveniëren als dat echt nodig is! Voor dit samen optrekken moet de hulpverlener natuurlijk wel tijd kunnen maken. Dat vraagt investeren door gemeentes en zorgverzekeraars. Maar zelfs als die investering niet komt, kunnen we zorgen dat gelijkwaardig samenwerken met informele steungevers standaard onderdeel wordt van het handelingsrepertoire van hulpverleners. Dat vraagt lef en creativiteit, en leidinggevenden die hun medewerkers alle steun geven om te groeien in hun vakmanschap. Daar kun je morgen al mee aan de slag. Bijvoorbeeld door samen met je team te verkennen wie het al lukt om echt in dialoog te komen met het steunnetwerk en waarom dat lukt. Juist in dat waarom zitten vaak hele waardevolle sleutels om vaker progressie te boeken.

Meer weten?
Kom 16 november naar het symposium informele steun.

Deelname aan het symposium geeft recht op 4 SKJ-punten.

 

Opbrengsten Werkplaatsen Jeugd

ZonMw heeft namens de werkplaatsen Jeugd in Nederland de opbrengsten van de afgelopen drie jaar bij elkaar gezet in een factsheet. Je leest er meer over de verschillende doelen en thema’s van de werkplaatsen jeugd en waar de werkplaatsen nu staan.

Fachtsheet werkplaatsen Jeugd

Samenvatting bijeenkomst Samenwerken met gezinnen

In maart organiseerden LUMC-Curium en ExpEx namens SAMEN een bijeenkomst in het teken van Samenwerken met gezinnen. In onderstaande factsheet zijn de belangrijkste onderwerpen samengevat.

Factsheet bijeenkomst Samenwerken met gezinnen mrt 23

SAMEN is ervan overtuigd dat ervaringskennis een onmisbare bron is. Omdat het soms ook nog zoeken is naar hoe je dit goed vormgeeft, is de ontwikkellijn ‘Samenwerken met gezinnen‘ opgericht, waar Sanne Dierick coördinator van is. Dus heb je vragen, kijk op de website of neem contact op met Sanne.

Terugblik visiegroepbijeenkomst 20 juni

De visiegroep kwam 20 juni bij elkaar. Tijdens deze bijeenkomsten adviseert de visiegroep over de strategische koers van de Werkplaats SAMEN en controleert het coördinatieteam. Dat wil zeggen dat als het gaat om ZonMw-subsidies de visiegroep adviseert en als het uitgaven vanuit de ledenfee betreft is de visiegroep besluitvormend. Elk lid van SAMEN is vertegenwoordigd.

Dit keer stonden de aanvraag ‘Integrale aanpak mentale gezondheid van adolescenten’ waar SAMEN aan meewerkt en het impactplan centraal. In onderstaand verslag hebben we alles van die bijeenkomst voor je samengevat.

De volgende bijeenkomst is gepland op 13 november, de bestuurlijk vertegenwoordigers van onze leden hebben een uitnodiging ontvangen. Heb je vragen of wil je meer weten, bezoek dan de pagina van de visiegroep.

Verslag visiegroepbijeenkomst SAMEN 20 juni 23

Verslag visiegroepbijeenkomst SAMEN 20 juni 23

Verslag masterclass wethouders en beleidsmakers Jeugd

Dinsdagavond 28 maart deelden we als Werkplaats SAMEN met wethouders en beleidsmedewerkers Jeugd uit onze regio tijdens een speciale masterclass hoe kennis en innovatie bijdragen aan het oplossen van vraagstukken in het jeugdstelsel.

We kijken terug op een geslaagde avond, niet in de laatste plaats vanwege de bijzondere locatie, namelijk De Smulhoeve van Ipse de Bruggen, een van onze leden. Daar werden we door Regiomanager Kind en Jeugd Linda van Beest warm welkom geheten.

Na een inhoudelijk programma gingen we goed verzorgd door het lekkere eten en de gezellige gastvrouwen- en heren met elkaar over belangrijke maatschappelijke vraagstukken met elkaar in gesprek.

Verslag Masterclass wethouders en beleidsambtenaren Jeugd

 

Subsidievoorstel Werkplaats Sociaal Domein Den Haag & Leiden gehonoreerd

De aanvraag voor subsidie van de werkplaats Sociaal Domein Den Haag & Leiden is toegekend. Hiermee gaat de werkplaats 2023-2026 niet alleen verder werken aan maatschappelijk vraagstukken in bestaande leerateliers Armoede en Schulden, Gezond en Sociaal in de Wijk, en Langer Thuis Wonen, maar ook in nieuwe leerateliers over Sociaal en Inclusief en over Professionaliteit in het Sociaal Domein.

Binnen de leerateliers werkt de werkplaats samen met bewoners, maatschappelijke partners en gemeenten aan verschillende activiteiten en (onderzoeks)projecten. Namens Hogeschool Leiden en De Haagse Hogeschool zullen ook studenten en onderzoekers betrokken zijn.

Meer over de Werkplaats Sociaal Domein Den Haag & Leiden.